W dniu 12 kwietnia 2022 r na stronie Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany kolejny, drugi już projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa z 6 kwietnia 2022. Do poprzedniego projektu zostało zgłoszone wiele uwag, które zostały częściowo uwzględnione w nowy projekcie. Nowy projekt sporo ewoluował, jest dużo lepszy - ale nie idealny. Natomiast zmiany są raczej kosmetyczne niż rewolucyjne. Zmian merytorycznych jest stosunkowo niewiele. Co najważniejsze utrzymana została koncepcja „minimum” i nie został rozszerzany zakres przedmiotowy.

Jakie są zmiany w nowym projekcie? Co się zmieniło w stosunku do poprzedniego projektu ustawy z 14 października 2021 r.? Najważniejsze z nich to mi.in:

• Rozszerzony katalog osób, do których ustawa może mieć zastosowanie o: praktykantów, pracowników tymczasowych, funkcjonariuszy służb, żołnierzy zawodowych.
• Bardziej jasne przepisy dotyczące zgłoszenia anonimowego – jeśli tożsamość sygnalisty anonimowego zostaje ujawniona, to podlega on ochronie tak samo jak sygnalista nieanonimowy.
• Rozszerzony został katalog zakazanych działań odwetowych.
• Nowe pojęcie: „postępowanie prawne” - postępowanie toczące się na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązującego lub regulacji wewnętrznych wydanych w wykonaniu przepisów prawa powszechnie obowiązującego, w szczególności: karne, cywilne, dyscyplinarne, antymobbingowe, o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
• Doprecyzowano formę zgłoszenia ustnego – poprzez nagrywaną albo nienagrywaną linię telefoniczną lub inny system komunikacji głosowej lub poprzez bezpośrednie spotkanie. Każde zgłoszenie ustne musi być precyzyjnie udokumentowane.
• Możliwość wspólnych procedur dla kilku urzędów lub jednostek organizacyjnych w ramach jednej gminy.
• Termin „Regulamin zgłoszeń” to teraz „Procedura wewnętrza”.
• Zgłoszenia wewnętrzne mogą być obsługiwane przez upoważnione podmioty zewnętrzne.
• Okres przechowywania danych w rejestrze zgłoszeń wewnętrznych skrócony z 5 lat (liczonych od dnia przyjęcia zgłoszenia) do 12 miesięcy (liczonych od dnia zakończenia działań następczych).
• Zgłoszenia zewnętrzne nadal pozostają do Rzecznika Praw Obywatelskich, ale również do organów publicznych.
• W katalogu czynów zabronionych obniżono kary.
• Rozróżniono utrudnianie (też dodano usiłowanie utrudniania) dokonania zgłoszenia od stosowania przemocy, groźby lub podstępu przy utrudnianiu (usiłowaniu). W tym drugim przypadku zagrożenie karą do 2 lat pozbawienia wolności.
• jeżeli są stosowane więcej niż dwa działania odwetowe – grozi wyższa kara
• Brak procedury jest równoznaczny z grzywną
• Vacatio legis wydłużono z 14 dni na 2 miesiące
• Podmioty prywatne, zatrudniające do 50 do 249 osób – obowiązek wdrożenia procedury do 17 grudnia 2023 r.
• Podmioty prywatne zatrudniające 250 i więcej osób, podmioty publiczne, RPO i organy publiczne – obowiązek ustanowienia procedury w terminie 1 miesiąca od wejścia w życie ustawy